blog autorski
Published Date : 12.2014
Dziedzictwo kulturowe to nic innego jak dobro publiczne, istotny czynnik życia i działalności człowieka, stanowiący dorobek materialny i duchowy poprzednich pokoleń, ale także czasów nam współczesnych. Ma ono tę cechę, że przejawia się tak w dziełach o dużej skali oddziaływania, jak i na terenie tak zwanych małych Ojczyzn.
Pod tym pojęciem kryją się zabytki materialne i niematerialne. W tej pierwszej kategorii znajdujemy zabytki ruchome, dzieła sztuk plastycznych, rzemiosła artystycznego, wytwory sztuki ludowej i rękodzieła oraz inne obiekty etnograficzne, zabytki archeologiczne, w tym cmentarzyska, kurhany, relikty działalności gospodarczej, religijnej, artystycznej oraz zabytki nieruchome – krajobraz kulturowy, układ urbanistyczny, ruralistyczny z zespołami budowlanymi, dzieła architektury i budownictwa, także obronnego, obiekty techniki, a zwłaszcza kopalnie, huty, elektrownie i inne zakłady przemysłowe, cmentarze, parki, ogrody i inne formy zaprojektowanej zieleni, miejsca upamiętniające wydarzenia historyczne bądź działalność wybitnych osobistości lub instytucji. Druga kategoria zabytków, tj. niematerialnych jest niezwykle delikatna – obejmuje ona lokalne tradycje, zwyczaje, wierzenia, nazwy własne punktów topograficznych i inne. Jest ona bardzo zagrożona poprzez zbliżenie się odległych kultur do naszych małych światów – domów rodzinnych, wsi i miasteczek. A właśnie świadomość odrębności wielu małych społeczności lokalnych, rozumienie i pamiętanie drobnych wydarzeń historycznych, w tych rozsianych po całym kraju miejscowości, jest osnową duchowości, którą zwykliśmy nazywać świadomością narodową. Początki Buska-Zdroju bezsprzecznie związane są z dwoma rycerskimi synami, pochodzącymi
z rycerskiego rodu Janina, Dersławem i Witem, którzy dziedziczyli po nieznanym nam bliżej ojcu przynajmniej dwie znane nam osady: Busk i Chodel, czyli Busko i Chotelek. Z nich Wit wybrał drogę kapłana i w przyszłości „zasiadł stolec biskupi w Płocku”, zaś
jego brat ufundował w ich osadzie zgromadzenie zakonne. On to sprowadził konwent premonstrateński do Buska, oddając mu najpierw prawo
kolatorskie względem miejscowego kościoła, a potem zapisał mu całą swoją majętność. Gdy zginął w Ziemi Świętej jako rycerz Chrystusa, w życie weszły postanowienia jego testamentu. Żona jego, z własnej woli, przywdziała welon zakonny, a jej majątek, pozostawiony przez jej zmarłego małżonka, jako wiano i posag, przekazała utworzonemu klasztorowi.
Najstarszą publikacją dotyczącą dziejów Buska jest wydane w 1752 r. przez Antoniego Józefa Daniela Kraszewskiego, opata witowskiego (1708–1758) i głównego historyka zakonu, dwutomowe dzieło o długim tytule zaczynające się od słów: Życie świętych i w nadziei świątobliwości zeszłych sług boskich zakonu premonstrateńskiego…. W kilka lat potem (1756) wyszła drukiem inna książka, nosząca tytuł: Konserwacja kościoła
dwoiakiego albo błogosławieństwo konsekrujących na usługi Boga przy uroczystościach poświęcenia kościoła w Busku7. Obie te pozycje dotyczą dziejów konwentu w Busku, a pozostawały przez wiele lat zapomniane.
Z kolei pierwszy opis miasta i jego okolic napisał Jan Filip von Carosi w 1776 r. Dzieło to wydane zostało nieco później, zawiera w sobie pierwsze opisanie wód mineralnych w Busku-Zdroju. W roku 1787 do Buska zjechał tenże król podczas swojej podróży na Ukrainę. Władcę naszego przywitała w progach klasztoru przełożona zakonu norbertanek, Konstancja Kochanowska wraz z trzema siostrami. Ponadto monarsze przedstawili się margrabiostwo Wielopolscy oraz księża: Franciszek Ossowski – kustosz i opiekun królewskich inwestycji w Busku i Andrzej Gawroński – kanclerz i sekretarz Komisji Kruszcowej. Wielkie wydarzenia historyczne, jakie miały miejsce z końcem XVIII i początkiem XIX wieku – upadek Rzeczypospolitej, okupacja austriacka, wojny napoleońskie, skutecznie zatrzymały na czas jakiś zainteresowania samym Buskiem, jak i jego salinami. Całkiem nieoczekiwanie nastąpił kres istnienia szacownego klasztoru norbertańskiego w dziedzictwie Dersława z Buska. Stało się to w bezpośrednim związku z reorganizacją podziału kościelnego na terenie Małopolski, dokonaną w roku 1818. W ówczesnej sytuacji politycznej Papież wyraził zgodę na uposażanie nowo utworzonych diecezji: sandomierskiej i podlaskiej, kosztem kasacji 47 klasztorów. W konsekwencji, w latach następnych 1818–1819, rząd Królestwa Polskiego przeprowadził likwidację tychże klasztorów z przejęciem ich majątków. W liczbie przeznaczonych do supremacji dóbr poklasztornych znalazł się również i klasztor norbertanek w Busku.
Niniejsza książka jest już trzecim spotkaniem z dziejami tego niezwykle interesującego miejsca, jakim jest Busko-Zdrój, jego okolica – i szerzej – całe Ponidzie. Od roku 2004 organizowane były przez Regionalny Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków w Kielcach, cyklicznie co rok, konferencje popularno-naukowe, których efektem były m.in.: wystawa archeologiczna w Buskim Muzeum Regionalnym, wystawy grafik R. Mirowskiego poświęconych zabytkowej architekturze w Łazienkach Henryka Marconiego czy wydawnictwo: Z dziejów budownictwa rezydencjonalno-obronnego na terenie gminy Busko-Zdrój. Obecnie wydawane są dwie książki poświęcone historii Buska-Zdroju D. Kaliny pt. Busko i jego Zdrój (2011) i R. Mirowskiego: Album Buski (2011) oraz książka posesyjna wydawana przez parafię Niepokalanego Poczęcia NMP w Busku-Zdroju.
Dariusz Kalina : Dziedzictwo kulturowe miejscowości na terenie gminy Busko-Zdrój
Busko i jego zdrój na starej pocztówce (ze zbiorów Krzysztofa Lorka)
Wykaz skrótów
Bibliografia
Roman Mirowski: Zabytki miejscowości gminy Busko
Od autora
Busko-Zdrój
Zabytkowy układ urbanistyczny
– osada Busko
– Busko „klasztorne”
– miasto lokacyjne
– Busko – uzdrowisko Rzewuski i Marconi
2 połowa wieku XIX i przełom stuleci
Busko międzywojenne i powojenne
Zabytki architektury sakralnej
– kościół parafialny
Kościół pierwszy – romański
Kościół drugi – gotycki
Kościół trzeci – „fodydziński”
Kościół czwarty – „klasycystyczny”
– Klasztor
– kościół św Leonarda
– kaplica zdrojowa
– synagoga
Zabytkowe budynki mieszkalne i użyteczności publicznej w mieście
– budynki: Plac Zwycięstwa i ul Bohaterów Warszawy , i
– budynki przy Rynku (obecnie Plac Zwycięstwa) i ulicy wiodącej do
Zdroju
Zabytkowe budynki buskiego zdroju
– „Łazienki” Marconiego
Szpital św Mikołaja
Szpital Dziecięcy „Kolonia Górka”
– dawna ulica Zakładowa (obecnie -go Maja)
– figury przydrożne
Baranów
Bilczów
– dwór
– figury przydrożne
Biniątki
Błoniec
Bronina
– figury przydrożne
Budzyń
– dwór
Chotelek
– kościół
Dobrowoda
– kościół parafialny
– dzwonnica 0
– figury przydrożne
– nieistniejący dwór
Elżbiecin
Gadawa
– dwór
– figura św Jana Nepomucena
Galów0
– dwór
– figura św Jana Nepomucena
Janina
– kościół parafialny
– dzwonnica
– figury przydrożne
– nieistniejący dwór
Kameduły
– nieistniejący klasztor
– klasztorny kościół
Kawczyce
Kołaczkowice
– dwór
Kostki Duże
– dwór
Kostki Małe
Kotki
– dwór
– figury przydrożne
Las Winiarski
Łagiewniki
– dwór
Mikułowice
– dwór
– budynek szkoły z roku 0
Młyny
– dwór
– młyny
– figury przydrożne
Nowy Folwark
Nowa Wieś
Oleszki
Olganów0
Owczary
– dwór
Palonki
– dwór
Pęczelice
– dwór
– figury przydrożne
Podgaje0
Radzanów
– dwór
Ruczynów
Siesławice
– dwór
Skorzów
Skotniki Małe i Duże
– skotnickie młyny
– figury przydrożne
Słabkowice
– dwór
– figury przydrożne
Służów
Szaniec
– kościół parafialny
– kaplica św Antoniego
– dzwonnica
– kaplica cmentarna i cmentarz 0
– dwór
– nieistniejący dwór
– dawny folwark 0
– figury przydrożne 0
Szczaworyż
– kościół parafialny
– kaplica
– grodzisko
– nieistniejący dwór
– poczta 0
– figury przydrożne 0
Wełecz0
– dwór
– figura przydrożna
Widuchowa
– kościół pod wezwaniem Najświętszej Panny Marii
– kapliczka i figury przydrożne
– dwór
Wolica
Zbludowice
– ujęcie wody
Zbrodzice
Zwierzyniec
Żerniki Górne
– dwór
– figury przydrożne
Zarys bibliografii
Zabytki gminy Busko-Zdrój
Zapisz się na newsletter
