CHĘCINY
09 09 2011 r.
Sesja popularno-naukowa pt
Z dziejów budownictwa mieszczańskiego XVII wieku – Kamienica zwana Niemczowskich
Organizator
Centrum Informacji Turystycznej i Historycznej Gminy Chęciny
Dariusz Kalina p.o. kierownika OT NID w Kielcach
Program:
godzina 16.30 spotkanie w Niemczówce poprowadzi Dominik Kowalski
Nim pojawi się formalne zaproszenie – fragment książki „SPACER PO CHĘCINACH (spotkanie pierwsze) oprowadza Dariusz Kalina„, opisujący dokładniej Przystanek nr 3:
Kamienica ta zwana jest potocznie Niemczówką, w roku 1623 r. występuje jako kamienica Niemczowskich, choć zgodnie z napisem umieszczonym na portalu z różowego piaskowca, właścicielem jej był Walenty Września, małżonek Anny Miemczówki:
ANNO DOMINI MDLXX VALENTY WRZESNIA
ANNA MIEMCZOWKA.
Stanowi ona charakterystyczny przykład budownictwa mieszczańskiego w Chęcinach z XVII w. Jest ona murowana z kamienia, parterowa, w zabudowie szeregowej, kalenicowej, posadowiona jest na sklepionych kolebką piwnicach. Na podstawie analizy rzutów piwnic oraz parteru postawiona została hipoteza o co najmniej o trójfazowym powstaniu. Zajmuje ona teren 1 ½ działki miejskiej. Najstarszą częścią jest wschodnia, lewa część zabudowy. Na działce o szerokości ok. 10,5 m postawiony został murowany z kamienia dom obejmujący izbę o szerokości ok. 5,5 m, pod nią znajdowała się sklepiona piwnica. Obok, po prawej strony znajdował się przejazd na tył posesji. Izba i zejście do piwnicy miały wejścia ujęte w dwa proste, kamienne portale.
W fazie drugiej po zachodniej stronie przejazdu, na przyłączonej połówce sąsiedniej działki, wzniesiono drugą frontową izbę, nakrytą sklepieniem kolebkowo-krzyżowym. Przejazd został wówczas nakryty sklepieniem kolebkowym z lunetami i podpiwniczony, całość nakryta została dachem ustawionym kalenicą wzdłuż ulicy.
W trzeciej fazie do wschodniej części budynku dostawiona została wielka izba. Oświetlona jest trzema oknami umieszczonymi w ścianie południowej, ujętych w skromne obramienia kamienne, wewnątrz rozdzielone renesansowymi kolumnami o zbarbaryzowanych jońskich głowicach. W niej znajduje się zachowany sosręb pochodzący, z nie zachowanego stropu z wyrytym nazwiskiem wójta chęcińskiego, Walentego Soboniowskiego: ANNO DOMINI/ HOC AEDIFICIVM CONSTRVXIT FAMATVS VIR ET CONSVL CHENCINEN(SIS) VALENTINVS SOBONIOWSKI SCMATOR/1634[1].
Zapewne ten Walenty Soboniowski był ojcem Marcina, który pojął wdowę po Kąckim, opuścił Chęciny przed 1633 r. Córkę wydał za Jędrzejka Tkaczyka w Trzemesznej. Innych jego dzieci nie znamy[2].
Data 1634 wyznacza ostatnią zasadniczą przebudowę kamienicy, zaś bogactwo detalu kamieniarskiego świadczy o wyjątkowo znaczącym jej właścicielu i inwestorze. Wspomniany kamienny portal z gmerkiem i data 1570 upamiętnia lata tej przebudowy albo też został użyty wtórnie. W obecnym miejscu, jak się wydaje, jest przynajmniej od ok. 1623 roku. W drugiej połowie właścicielami domu była żydowska rodzina Najfeldów, którzy w na tyłach posesji prowadzili piekarnię oraz kuźnię. Budynek w latach 50. był w bardzo złym stanie technicznym. W początkach lat 70. XX w. został on przebudowany i wyremontowany – m.in. usunięto ściany działowe, wejścia w ścianie frontowej, nadbudowano półpiętro, pokryto dach gontem. Budynek był remontowany m.in. w 1988 i 2006 r. Podwórze, dość ograniczone, otoczone jest murem nakrytym dachówką z wnękami z siedziskami.
Mieści się tu obecnie siedziba Lokalnej Grupy Działania. Partnerstwo Chęciny, oraz tymczasowo, Miejsko-Gminnego Ośrodka Kultury. W latach 70. XX w. funkcjonowało tu Muzeum Górnictwa, w którym m.in. eksponowana była wystawa dotycząca przeprowadzonych przez prof. B. Guerquina badań archeologicznych na zamku chęcińskim.
[1] CIP, t. 1, z. 1, s. 64.
[2] W. N. Trepka, Liber generationis plebanorum („Liber Chamorum”), wyd. R. Leszczyński, Wrocław 1995,…, poz. 778, 1905.
