Dawne nazwy Nowy Rynek, Mały lub Dolny, Katolicki. Jest on położony znacznie niżej, tj. ok. 10 m poniżej Rynku i ma wymiary 25 x 100 metrów..

Data jego wytyczenia drugi nie jest znana. Wtóre place targowe wykształciły się dobrze rozwijających się miastach i miały odciążyć rynki główne przyjmując na siebie uciążliwy handel wołami i innymi zwierzętami. Wokół takich placów targowych lokalizowano ubojnie zwierząt oraz garbarnie i browary. W Chęcinach niezwykle ważnym faktem jest niedostatek wody na Rynku Górnym, również duży spadek tereny pomiędzy krawędzią południową i północną, obecnie częściowo zniwelowaną. Nowy Rynek jest położony w bliskiej odległości rzeczki chęcińskiej, Jasionki.

Charakter zabudowy tej części miasta w pierwszej połowie przedstawia na przykład Kamienica Czolnkowska, należąca w 1633 r. do Marcina Sornatowicza, pisarza miejskiego, stała ona na posesji narożnej Nowego Rynku, w jej południowej pierzei, oraz zachodniej pierzei ulicy Łokietka (pod obecnym numerem 13). Opisana w 1634 roku kamienica złożona była z sieni, sklepionej izby od frontu oświetlonej jednym zakratowanym oknem, pod nią znajdowała się niesklepiona piwnica. Front poprzedzony był podsieniem, wspartym na drewnianych zapewne słupkach, obejmował szerokość domu jak i przejezdnej sieni, która prowadziła na tył działki, gdzie znajdował się ogródek. Następnie kamienica ulegała przeróbkom i zniszczeniom, tak że w jej miejscu pojawiła się kamienica o dwóch pasmach z sienią przejazdowa pośrodku. Ostatni raz spaliła się w l. 50. XX w.

Z Kamienicą Czolnkowską sąsiadowały domy kupione czy też wzniesione przez osiadłych w Chęcinach Szkotów, jak ich tu nazywano, Szotów: Aleksandra Willeamsona i Alberta Wood’a i Aleksandra Leaseak’a. Gmina szkocka w Chęcinach funkcjonowała dość krótko, kilkadziesiąt lat, i liczyła kilkadziesiąt osób. Jedną z pamiątek po nich byłaby tłok pieczęci miejskiej zamówionej i kupionej we Wrocławiu  w 1636 roku– niestety, zagubionej obecnie!

Innym przykładem zabudowy Dolnego Rynku była kamienica mieszczanina chęcińskiego Stanisława Ozimka. Jego syna Jakuba Ozimskiego, wzmiankuje w Księdze Chamów W.N. Trepka. Powiada o nim, że zapisał się w szeregi tzw. lisowczyków…zrazu przytulił się za ciurę Anno 1620, potem na swe konie służył. Był potem w Prusiech pod Moczarskiego chorągwią kozacką. Chorążym go był udziałał circa 1627, a brat jego za pachołka u niego był. Potem przejrzawszy za szlachcica udawać się będzie, jako i Jakub[1].

Opis pochodzący z roku 1646 przedstawia nam go jako budynek drewniany z elementami murowanymi. Składał się z dwóch części nakrytych osobnymi dachami. W pierwszej drewnianej części znajdowała się stajnia ze żłobami dla koni, która miała wrota na przestrzał z ulicy na podwórze. W sieni znajdowały się schody na poddasze, gdzie wygospodarowane zostały dwa pokoiki. Z sieni wchodziło się do izby frontowej, pod którą znajdowała się murowana, sklepiona piwnica. Izbę oświetlało jedno okno od ulicy, a sąsiadowała murowana kuchnia. Wyposażenie izby stanowiły: piec kaflowy malowany, kominek oraz sprzęty jak szafa, ławy, półki i dwa stoły. Ponadto w domu tym znajdowała się jeszcze jedno pomieszczenie zwane komnata lub komora bliżej nie opisane. Obie części budynku nakrywał wspólny dach. W tyle działki znajdował się ogród, w którym stał browar i słodowania.

Chyba z domem usytuowanym we wschodniej pierzei Nowego Rynku mamy do czynienie z opisywaną w 1667 roku kamienicą zwaną Genczykowskie, należącą do Stanisława i Magdaleny Genczyka. Był on murowany, maił sklepioną piwnicę z kamiennymi portalami, a złożony był z sieni, kuchni i komory, oraz Wielką Izbę o trzech oknach od podwórka. W ogrodzie znajdowała się słodownia.

Na Dolnym Rynku swoją kamienicę zwaną Krakowski miał wójt chęciński nastały po najeździe szwedzkim, Wojciech Dzierzyc, ze sklepami zwierzchniemi i dolnemi oraz wszytkimi budynkami i placem, na którym browar[2].  W pierzei południowej na uwagę zasługuje, dom wzniesiony w 1936 roku przez Eliasza i Gołdę Cukiermanów, według projektu arch. Stefana Wodnickiego, z elewacją utrzymaną w charakterze modernistycznym. Obok niego w l. 80. XX w. wzniesiona dwa bezstykowe domy mieszkalne.


[1] W. N. Trepka, Liber generationis…, poz. 1463, s. 298.

[2] Tam sygn. 5477, k. 192.